آب مروارید با گلوکوم (آب سیاه) چه تفاوتی دارد و علائم هر کدام چیست؟

چشم یکی از ارزشمندترین اندام‌های بدن است و هرگونه اختلال در آن می‌تواند تأثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی داشته باشد. دو بیماری شایع چشمی یعنی آب مروارید (کاتاراکت) و گلوکوم (آب سیاه) اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند در حالی که ماهیت و پیامدهای کاملاً متفاوتی دارند. در ادامه تفاوت‌های اصلی این دو عارضه را بررسی می‌کنیم:

محل و نوع آسیب در چشم

آب مروارید (Cataract): در این بیماری عدسی چشم شفافیت خود را از دست داده و کدر می‌شود در نتیجه بینایی فرد مانند نگاه از پشت شیشه مه‌آلود کاهش می‌یابد.
گلوکوم (Glaucoma): در آب سیاه افزایش فشار داخل چشم به مرور زمان باعث آسیب به عصب بینایی می‌شود و دید محیطی از بین می‌رود.

نوع کاهش بینایی

کاتاراکت: تاری دید مرکزی و مشکلات دید در نور کم.
آب سیاه: کاهش دید محیطی و دید تونلی در مراحل پیشرفته.

درد و ناراحتی

کاتاراکت: معمولاً بدون درد است.
آب سیاه: ممکن است با درد شدید چشم، سردرد و تهوع همراه باشد (در نوع زاویه بسته).

قابلیت درمان

کاتاراکت: با جراحی تعویض عدسی بینایی قابل بازگشت است.
آب سیاه: با دارو و جراحی می‌توان فشار چشم را کنترل کرد اما آسیب به عصب بینایی جبران‌پذیر نیست.

سن و عوامل خطر

کاتاراکت: افزایش سن، دیابت، نور شدید خورشید و مصرف طولانی‌مدت استروئیدها.
آب سیاه: سن بالای ۴۰ سال، سابقه خانوادگی، فشار خون بالا و نزدیک‌بینی.

نتیجه نهایی بیماری

کاتاراکت: در صورت درمان بینایی کاملاً برمی‌گردد.
آب سیاه: در صورت بی‌توجهی منجر به نابینایی دائمی می‌شود.

نکته پایانی:
در حالی‌که کاتاراکت مشکلی قابل درمان و برگشت‌پذیر است آب سیاه آسیبی خاموش و دائمی محسوب می‌شود. بنابراین معاینه منظم چشم‌پزشکی بهترین راه پیشگیری از نابینایی ناشی از این دو بیماری است. اگر قصد معاینه و درمان چشم خود را دارید می‌توانید به دکتر فرشته گلشن بهترین دکتر عمل آب مروارید در یزد مراجعه کنید.

کاتاراکت معمولاً به‌صورت تدریجی پیشرفت می‌کند و فرد به مرور زمان شاهد کاهش کیفیت دید خواهد بود. این بیماری درد ندارد اما نشانه‌های واضحی دارد:

علائم رایج کاتاراکت

تاری یا مه‌آلود شدن دید: دید بیمار مانند نگاه کردن از پشت شیشه بخار گرفته است.
حساسیت به نور (نورزدگی): چراغ‌ها یا نور خورشید آزاردهنده به نظر می‌رسند.
کاهش دید در شب: رانندگی یا دیدن در نور کم دشوار می‌شود.
تغییر مکرر شماره عینک: بیمار نیاز به تعویض عینک در فاصله‌های کوتاه دارد.
دید دوگانه در یک چشم: اجسام به‌صورت دوتایی دیده می‌شوند.
کاهش درخشندگی و تغییر رنگ‌ها: رنگ‌ها کم‌رنگ‌تر و کمتر از واقعیت به نظر می‌رسند.
اشیای دور تار می‌شوند: فرد برای دیدن اجسام دور مشکل دارد.
نکته: کاتاراکت اگر درمان نشود ممکن است در نهایت عدسی کاملاً کدر و فرد نابینا شود.

آب سیاه معمولاً خاموش و بدون درد آغاز می‌شود ولی به مرور باعث آسیب دائمی به عصب بینایی و کاهش میدان دید می‌گردد. علائم بسته به نوع بیماری (زاویه باز یا زاویه بسته) متفاوت هستند.

علائم رایج گلوکوم مزمن (زاویه باز)

کاهش تدریجی دید محیطی: ابتدا گوشه‌های دید از بین می‌رود و بیمار فقط مرکز تصویر را می‌بیند (دید تونلی).
تاری خفیف در دید: به‌صورت تدریجی و در طول زمان اتفاق می‌افتد.
عدم وجود درد یا ناراحتی در مراحل اولیه: همین موضوع باعث تشخیص دیرهنگام می‌شود.
احساس دیدن هاله نور اطراف چراغ‌ها: به‌ویژه در شب‌ها.

علائم گلوکوم حاد (زاویه بسته)

درد شدید و ناگهانی در چشم یا اطراف آن
سردرد، تهوع و استفراغ
دیدن هاله‌های رنگی اطراف نورها
تاری شدید دید یا از دست دادن ناگهانی بینایی
قرمزی واضح چشم و احساس فشار بالا
نکته: آب سیاه نوع حاد یک اورژانس چشمی است و اگر فوراً درمان نشود می‌تواند در عرض چند ساعت به نابینایی دائمی منجر شود.


اگر در دید خود تاری، کاهش دید اطراف یا حساسیت شدید به نور احساس می‌کنید ضروری است به چشم‌پزشک مراجعه نمایید. برای درمان این عارضه و سایر جراحی های مرتبط با چشم و جراحی پلک در یزد می‌توانید به دکتر فرشته گلشن مراجعه کنید.

شناخت روش‌های درمان این دو بیماری برای جلوگیری از نابینایی بسیار حیاتی است.

درمان آب مروارید (Cataract Treatment)

جراحی فیکوامولسیفیکیشن (Phacoemulsification): مؤثرترین درمان که در آن عدسی کدر چشم با لرزش فراصوت خرد شده و عدسی مصنوعی شفاف جایگزین آن می‌شود. این عمل معمولاً سرپایی انجام می‌شود و دید بیمار طی چند روز بهبود می‌یابد.
انتخاب لنز مناسب: جراح بسته به وضعیت چشم از لنزهای مونوفوکال، مولتی‌فوکال یا توریک برای اصلاح دید دور و نزدیک یا آستیگماتیسم استفاده می‌کند.
داروهای پیش و پس از عمل: قطره‌های آنتی‌بیوتیک و ضد التهاب برای جلوگیری از عفونت و تسریع ترمیم تجویز می‌شوند.
مراقبت‌های پس از عمل: پرهیز از مالیدن چشم، اجتناب از شنا و فعالیت‌های سنگین و مراجعه منظم به پزشک برای بررسی وضعیت عمل ضروری است.

درمان گلوکوم (Glaucoma Treatment)

قطره‌های چشمی کاهنده فشار: داروهایی مانند بتابلوکرها، پروستاگلاندین‌ها و مهارکننده‌های کربنیک آنهیدراز که تولید مایع چشم را کاهش داده یا تخلیه آن را تسهیل می‌کنند.
لیزر تراپی (Laser Trabeculoplasty): روش غیرتهاجمی برای باز کردن مسیر خروج مایع چشم در نوع زاویه باز گلوکوم.
جراحی (Trabeculectomy یا Drainage Implants): در موارد مقاوم به درمان دارویی مسیر جدیدی برای خروج مایع چشم ایجاد می‌شود تا فشار کاهش یابد.
مراقبت دائمی و ویزیت منظم: تنظیم داروها و اندازه‌گیری دوره‌ای فشار چشم برای جلوگیری از پیشرفت آسیب عصب بینایی ضروری است.

کاتاراکت معمولاً در اثر پیری و تغییرات تدریجی عدسی چشم ایجاد می‌شود اما می‌توان روند آن را کند کرد یا احتمال بروز را کاهش داد. روش‌های مؤثر برای کاهش خطر این عارضه شامل موارد زیر است:
استفاده از عینک آفتابی با محافظ UV: نور خورشید و اشعه ماوراءبنفش از عوامل مهم ایجاد کدورت عدسی هستند.
تزریق ویتامین‌ها از طریق تغذیه سالم: مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C، E، آنتی‌اکسیدان‌ها و بتاکاروتن (هویج، کلم بروکلی، پرتقال و سبزیجات سبز).
مدیریت دیابت و فشار خون: قند خون بالا روند تشکیل کاتاراکت را تسریع می‌کند.
ترک سیگار: مواد سمی دخانیات باعث آسیب به عدسی و افزایش رادیکال‌های آزاد در چشم می‌شوند.
اجتناب از مصرف طولانی داروهای استروئیدی بدون تجویز پزشک: مصرف این داروها می‌تواند یکی از دلایل ایجاد کاتاراکت باشد.
معاینه چشمی منظم بعد از ۴۰ سالگی: گاهی کاتاراکت در مراحل اولیه بدون علامت است.
استفاده از نور مناسب هنگام مطالعه و کار: کاهش فشار چشم و جلوگیری از خستگی بینایی.
اگر در خانواده سابقه آب مروارید وجود دارد رعایت این موارد اهمیت دوچندان دارد زیرا عوامل ژنتیکی نیز مؤثر هستند.

از آن‌جا که آب سیاه با افزایش فشار داخل چشم و آسیب به عصب بینایی مرتبط است هدف پیشگیری حفظ فشار نرمال چشم و تشخیص زودهنگام می‌باشد. راهکارهای مؤثر برای کاهش خطر این عارضه شامل موارد زیر است:
معاینه منظم چشم توسط چشم‌پزشک: مخصوصاً بعد از ۴۰ سالگی هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار فشار چشم باید اندازه‌گیری شود.
فعالیت بدنی منظم: ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی و یوگا با بهبود جریان خون چشم به کنترل فشار کمک می‌کنند.
تغذیه مناسب: مصرف غذاهای غنی از روی، امگا 3، و ویتامین‌های گروه B برای سلامت عصب بینایی مفید است.
اجتناب از مصرف داروهای افزایش‌دهنده فشار چشم: برخی اسپری‌های بینی یا داروهای خاص ممکن است فشار داخل چشم را بالا ببرند.
مدیریت استرس و خواب کافی: استرس می‌تواند فشار چشم را به شکل موقت افزایش دهد.
ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل: این موارد جریان خون به عصب بینایی را مختل می‌کنند.
محافظت از چشم در برابر ضربه: آسیب فیزیکی می‌تواند مسیر خروج مایع چشم را مسدود کند و زمینه‌ساز گلوکوم ثانویه شود.

آب مروارید و گلوکوم هر دو از بیماری‌های مهم چشمی هستند اما تفاوت بنیادینی دارند. آب مروارید بر اثر کدر شدن عدسی به وجود می‌آید و با جراحی قابل درمان است در حالی که گلوکوم به علت افزایش فشار داخل چشم و آسیب عصب بینایی ایجاد می‌شود و فقط می‌توان آن را کنترل کرد. علائم آب مروارید شامل تاری دید و حساسیت به نور است و گلوکوم معمولاً با کاهش دید محیطی و دید تونلی همراه است. برای پیشگیری باید از چشم در برابر نور خورشید محافظت کرد تغذیه سالم داشت فشار چشم را به طور منظم کنترل کرد و معاینه سالانه انجام داد.
به گفته دکتر فرشته گلشن سلامت بینایی سرمایه‌ای است که نباید آن را تا زمان بروز مشکل نادیده گرفت. بیشتر بیماران زمانی مراجعه می‌کنند که آسیب به عدسی یا عصب بینایی پیشرفت کرده است در حالی که می‌توان با چند اقدام ساده از این مشکلات جلوگیری کرد. دکتر گلشن تأکید می‌کند دید شفاف حق همگان است و توجه مستمر به نشانه‌های کوچک می‌تواند تفاوت میان بینایی سالم و از دست رفتن آن را رقم بزند. لذا اگر قصد رزرو نوبت یا معاینه چشمان خود را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 03537250077 اقدام نمایید.


منابع
glaucoma.org
floridaeye.org