بیماری‌های چشمی در افراد دیابتی چه علائمی دارد؟

در افراد دیابتی تغییرات قند خون می‌تواند به بافت‌های ظریف چشم آسیب برساند و علائم مختلفی ایجاد کند. شناخت به‌موقع این علائم به جلوگیری از کاهش بینایی کمک زیادی می‌کند. در ادامه مهم‌ترین علائم بیماری‌های چشمی در افراد دیابتی را بررسی می‌کنیم:
تاری دید یکی از شایع‌ترین نشانه‌ها است که معمولاً در اثر تورم عدسی یا آسیب به شبکیه ایجاد می‌شود. دید ممکن است به‌صورت موقتی یا دائمی تار شود.
مشاهده لکه‌های شناور یا نقاط سیاه (Floaters): این لکه‌ها حاصل خون‌ریزی‌های ریز داخل زجاجیه‌اند و هشدار جدی برای بروز رتینوپاتی دیابتی محسوب می‌شوند.
دید موج‌دار یا تغییر در خطوط مستقیم: نشانه‌ای از ادم ماکولا (تورم لکه زرد شبکیه) است که می‌تواند دید مرکزی را مختل کند.
حساسیت زیاد به نور: بسیاری از بیماران دیابتی در مواجهه با نورهای تند یا تغییرات ناگهانی روشنایی دچار ناراحتی یا خیرگی می‌شوند.
کم‌رنگ یا مات شدن دید: کاهش شفافیت عدسی یا شروع آب مروارید در بیماران دیابتی باعث می‌شود رنگ‌ها کمتر از حالت طبیعی دیده شوند.
درد یا احساس فشار در چشم: معمولاً با افزایش فشار داخل چشم در گلوکوم دیابتی همراه است و نیاز به پیگیری فوری دارد.
کاهش میدان دید: از علائم پیشرفته آسیب به عصب بینایی یا گلوکوم مزمن محسوب می‌شود.
تغییر ناگهانی در شماره عینک: نوسانات قند خون باعث تغییر موقت در انحنای عدسی چشم و در نتیجه تغییر در بینایی می‌شود.
قرمزی و التهاب چشم: نتیجه تحریک عروق خونی یا خشکی چشم است که در بیماران دیابتی رایج است.
دید دوگانه: در موارد پیشرفته آسیب عصبی یا فشار بالا در کره چشم ممکن است رخ دهد.

توجه: بروز هر یک از این علائم به‌ویژه اگر ناگهانی باشد نیاز به مراجعه فوری به چشم‌پزشک دارد تا از پیشرفت آسیب جلوگیری شود. چنانچه قصد معاینه چشم خود توسط یک پزشک فوق تخصص را دارید می‌توانید به دکتر فرشته گلشن مراجعه کنید. ایشان همچنین در زمینه جراحی‌های چشم و پلک از جمله بلفاروپلاستی در یزد خدمات تخصصی ارائه می‌دهند.

در ادامه مهم‌ترین بیماری‌های چشمی مرتبط با دیابت را بررسی می‌کنیم:

رتینوپاتی دیابتی

شایع‌ترین عارضه چشمی در بیماران دیابتی است. در این بیماری مویرگ‌های شبکیه آسیب دیده و سبب نشت خون یا مایعات می‌شوند. در مراحل پیشرفته رشد عروق غیرطبیعی موجب خون‌ریزی شبکیه و کاهش شدید بینایی می‌گردد.

ادم ماکولا دیابتی

زمانی ایجاد می‌شود که مایعات از رگ‌های خونی آسیب‌دیده به ناحیه مرکزی شبکیه (ماکولا) نشت کند. این وضعیت باعث تاری یا موج‌دار شدن دید مرکزی و دشواری در خواندن یا تشخیص چهره‌ها می‌شود.

آب مروارید (کاتاراکت) دیابتی

سطح بالای قند خون باعث تغییر در ساختار پروتئین‌های عدسی شده و موجب کدورت آن می‌شود. افراد دیابتی معمولاً زودتر از سایرین به آب مروارید مبتلا می‌شوند و دید مبهم یا مه‌آلود پیدا می‌کنند.

گلوکوم (آب‌سیاه) دیابتی

افزایش فشار داخل چشم منجر به آسیب به عصب بینایی می‌شود. دیابت احتمال ابتلا به گلوکوم را دو برابر می‌کند. از علائم آن می‌توان به دید تونلی، درد چشم و دیدن هاله‌های نور اشاره کرد.

نیوروپاتی بینایی دیابتی

در اثر آسیب به اعصاب بینایی ناشی از کاهش جریان خون ایجاد می‌شود و ممکن است باعث افت ناگهانی میدان دید یا کاهش دید رنگی شود.
تشخیص زودهنگام این بیماری‌ها با معاینات سالانه چشم و کنترل دقیق قند خون می‌تواند از بروز نابینایی پیشگیری کند.

تشخیص به‌موقع بیماری‌های چشمی در بیماران دیابتی اهمیت زیادی دارد زیرا بسیاری از این عوارض در مراحل اولیه بدون علامت هستند. روش‌های تشخیص شامل مجموعه‌ای از معاینات تخصصی و تست‌های تصویربرداری دقیق است که توسط چشم‌پزشک انجام می‌شود. در ادامه مهم‌ترین این روش‌ها را بررسی می‌کنیم:
معاینه کامل چشم با قطره گشادکننده مردمک (افتالموسکوپی):
در این روش مردمک چشم با قطره مخصوص باز می‌شود تا چشم‌پزشک بتواند شبکیه، ماکولا و عروق خونی را با دقت مشاهده کند. این معاینه اصلی‌ترین و ابتدایی‌ترین روش برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی محسوب می‌شود.
عکسبرداری رنگی از شبکیه (Fundus Photography):
با استفاده از دوربین مخصوص تصاویر دقیق از قسمت خلفی چشم گرفته می‌شود تا هرگونه خون‌ریزی، نشت مایع یا تورم به‌وضوح مشخص گردد. این روش برای مستندسازی روند درمان نیز کاربرد دارد.
آنژیوگرافی با فلوئورسئین (Fluorescein Angiography):
در این آزمایش ماده‌ای رنگی به بازو تزریق می‌شود که در عروق چشم جریان می‌یابد. سپس با دوربین مخصوص تصاویر متوالی از شبکیه گرفته می‌شود تا نقاط نشت یا انسداد عروق مشخص شود.
توموگرافی انسجام نوری (OCT):
تکنیکی غیرتهاجمی است که با استفاده از امواج نوری تصویر مقطعی از شبکیه ایجاد می‌کند و برای تشخیص دقیق ادم ماکولا دیابتی بسیار کاربرد دارد.
اندازه‌گیری فشار داخل چشم (تونومتری):
این آزمایش میزان فشار درون کره چشم را می‌سنجد و برای تشخیص گلوکوم دیابتی ضروری است.
تست بینایی و میدان دید:
این تست‌ها قدرت بینایی مرکزی، دید رنگی و میزان حساسیت میدان بینایی را ارزیابی می‌کنند و به کشف تغییرات اولیه در عصب بینایی کمک می‌کنند.
انجام این معاینات به‌صورت منظم (حداقل سالی یک‌بار) برای تمام بیماران دیابتی توصیه می‌شود تا از پیشرفت عوارض جدی جلوگیری گردد.

پیشگیری اهمیت زیادی دارد زیرا بیشتر آسیب‌های چشمی ناشی از دیابت در مراحل اولیه بدون علامت هستند. با رعایت چند اصل ساده و دقیق می‌توان تا حد زیادی از بروز یا پیشرفت این بیماری‌ها جلوگیری کرد. در ادامه مؤثرترین راه‌های پیشگیری را مرور می‌کنیم:

کنترل منظم قند خون

حفظ قند خون در محدوده طبیعی اصلی‌ترین اقدام پیشگیرانه است. نوسانات مکرر قند به عروق خونی شبکیه آسیب می‌زند. استفاده از دستگاه اندازه‌گیری قند، مصرف منظم دارو و پیروی از رژیم غذایی تجویز شده ضروری است.

معاینه سالیانه چشم

همه بیماران دیابتی حتی در صورت نداشتن علائم باید حداقل سالی یک‌بار توسط چشم‌پزشک معاینه شوند. تشخیص زودهنگام رتینوپاتی یا ادم ماکولا احتمال درمان مؤثر را افزایش می‌دهد.

کنترل فشار خون و چربی خون

فشار خون بالا و افزایش چربی‌های خون باعث تشدید آسیب به مویرگ‌های شبکیه می‌شوند. رعایت رژیم کم‌نمک، مصرف داروهای تجویز شده و ورزش منظم در کنترل آن‌ها مؤثر است.

ترک سیگار

سیگار کشیدن سبب کاهش جریان خون در شبکیه و افزایش سرعت پیشرفت آسیب‌های چشمی دیابتی می‌شود. ترک آن یکی از مهم‌ترین اقدامات حمایتی است.

تغذیه سالم و مصرف ویتامین‌ها

مصرف میوه‌ها و سبزیجات سرشار از آنتی‌اکسیدان مانند سبزی‌های برگ سبز، هویج و مرکبات در تقویت سلول‌های بینایی مؤثر است. ویتامین‌های A، C، E و مواد معدنی مانند روی و لوتئین به سلامت چشم کمک می‌کنند.

ورزش منظم

فعالیت بدنی متوسط مانند پیاده‌روی روزانه باعث بهبود گردش خون و کاهش مقاومت به انسولین می‌شود در نتیجه از آسیب به شبکیه جلوگیری می‌کند.
با اجرای این اقدامات و کنترل دقیق دیابت خطر بروز بیماری‌های چشمی به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد و دید سالم در درازمدت حفظ می‌شود.

بیماری‌های چشمی در افراد دیابتی از مهم‌ترین عوارض دیابت هستند که در صورت بی‌توجهی می‌توانند باعث کاهش بینایی یا نابینایی شوند. شناخت علائم هشداردهنده مانند تاری دید یا دید موج‌دار و انجام معاینات منظم چشمی راهکار اصلی برای پیشگیری از آسیب است. کنترل قند خون، فشار خون و چربی‌ها همراه با تغذیه سالم و ترک سیگار نقش اساسی در حفظ سلامت چشم دارد. تشخیص زودهنگام رتینوپاتی، ادم ماکولا و گلوکوم می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیماران دیابتی را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
از دیدگاه دکتر فرشته گلشن چشم‌ها آینه سلامت بدن هستند و در بیماران دیابتی می‌توانند نخستین اندامی باشند که نشانه‌های آسیب را بروز می‌دهند. متأسفانه بسیاری از بیماران زمانی به ما مراجعه می‌کنند که مراحل بیماری چشمی پیشرفته شده و درمان سخت‌تر است. توصیه ایشان این است که هیچ‌گاه منتظر بروز علائم نمانید. معاینه سالانه چشم حتی در صورت دید طبیعی بهترین سپر دفاعی در برابر عوارض چشمی دیابت است. به این منظور می‌توانید برای رزرو نوبت از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 03537250077 اقدام نمایید.


منابع
utswmed.org
clevelandclinic.org