چرا چشم نوزادان نارس باید به صورت تخصصی بررسی شود؟

این گروه به دلیل تکامل ناقص برخی از اندام‌ها در زمان تولد بیشتر از نوزادان کامل در معرض مشکلات چشمی قرار دارند. رشد شبکیه و عروق چشمی در این نوزادان کامل نشده و همین موضوع زمینه‌ساز بیماری‌هایی مثل رتینوپاتی نوزادان نارس می‌شود. اگر این مشکلات به موقع شناسایی نشوند ممکن است به آسیب‌های جدی یا حتی نابینایی منجر شوند.
از طرف دیگر درمان‌ها و مراقبت‌هایی مثل اکسیژن‌تراپی که برای زنده نگه داشتن این گروه حیاتی هستند می‌توانند بر چشم هم تأثیر بگذارند. به همین دلیل غربالگری و معاینه منظم چشم توسط چشم‌پزشک متخصص کودکان اهمیت زیادی دارد.
معاینه تخصصی چشم به پزشک کمک می‌کند مشکلات احتمالی را در مراحل ابتدایی تشخیص دهد. درمان زودهنگام مثل لیزر یا دارو در بسیاری از موارد می‌تواند بینایی نوزاد را حفظ کند. همچنین این معاینات کمک می‌کند سایر اختلالات مانند نزدیک‌بینی، تنبلی چشم یا انحراف چشم هم به موقع شناسایی شوند.
در نهایت معاینات چشم برای این گروه یک اقدام پیشگیرانه حیاتی است. پیگیری این موضوع نه تنها به حفظ بینایی کودک کمک می‌کند بلکه کیفیت زندگی او را در آینده بهبود می‌بخشد. اگر در محدوده شهر یزد هستید و نیاز به معاینه نوزاد خود را دارید می‌توانید به دکتر گلشن، بهترین دکتر چشم نوزادان نارس در یزد مراجعه کنید

بیماری‌های چشمی شایع معمولا به دلیل رشد ناکامل چشم و به‌ویژه شبکیه ایجاد می‌شوند. مهم‌ترین موارد عبارتند از:

رتینوپاتی (ROP)

این بیماری به دلیل تکامل ناقص عروق شبکیه ایجاد می‌شود. در موارد شدید می‌تواند منجر به جداشدگی شبکیه و نابینایی شود. ROP شایع‌ترین مشکل چشمی در نوزادان است و نیاز به پیگیری دقیق دارد.

نزدیک‌بینی (Myopia)

این گروه بیشتر از نوزادان کامل دچار نزدیک‌بینی می‌شوند. این موضوع می‌تواند بر عملکرد بینایی در آینده تأثیر بگذارد و نیاز به عینک یا درمان‌های اصلاحی داشته باشد.

تنبلی چشم (Amblyopia)

به دلیل مشکلات اولیه در بینایی و رشد نامتقارن چشم‌ها خطر تنبلی چشم در این گروه بالاتر است. درمان زودهنگام می‌تواند از دائمی شدن این مشکل پیشگیری کند.

انحراف چشم (Strabismus)

انحراف یا لوچی چشم در میان این گروه شایع‌تر است. اگر درمان به موقع انجام نشود می‌تواند به ضعف دید دوچشمی و مشکلات بینایی دیگر منجر شود.

سایر مشکلات

برخی نوزادان نارس ممکن است دچار آب مروارید مادرزادی یا گلوکوم نیز شوند. هرچند این موارد شیوع کمتری دارند اما اهمیت تشخیص زودهنگام همچنان بالاست.

این نوزادان باید خیلی زود بعد از تولد تحت نظر چشم‌پزشک قرار بگیرند چون خطر ابتلا به مشکلاتی مثل رتینوپاتی در آنها بالاست.

زمان اولین معاینه

معمولاً توصیه می‌شود اولین معاینه چشم بین ۴ تا ۶ هفتگی پس از تولد یا در ۳۱ تا ۳۳ هفتگی سن بارداری اصلاح‌شده (هرکدام دیرتر باشد) انجام شود. این زمان بهترین فرصت برای تشخیص زودهنگام مشکلات شبکیه است.

تعداد و تکرار معاینات

بر اساس وضعیت شبکیه پزشک برنامه‌ای برای تکرار معاینات تعیین می‌کند. بعضی نوزادان ممکن است هر یک یا دو هفته یکبار نیاز به بررسی مجدد داشته باشند تا زمانی که رشد عروق شبکیه کامل شود یا بیماری تحت کنترل قرار گیرد.

موارد اورژانسی

اگر والدین متوجه علائمی مثل حرکات غیرعادی چشم، سفید شدن مردمک یا بی‌توجهی نوزاد به نور شوند باید بلافاصله به چشم‌پزشک مراجعه کنند. این علائم می‌تواند نشانه بیماری‌های جدی‌تری باشد که نیاز به اقدام فوری دارند.

روش‌های معاینه چشم با توجه به شرایط خاص این گروه طراحی شده تا بتوان مشکلات را در مراحل اولیه شناسایی کرد. مهم‌ترین روش‌ها شامل موارد زیر است:
معاینه بالینی شبکیه: چشم‌پزشک با استفاده از دستگاه افتالموسکوپ غیرمستقیم شبکیه نوزاد را بررسی می‌کند. این ابزار امکان مشاهده کامل عروق شبکیه و بررسی علائم اولیه رتینوپاتی را فراهم می‌کند.
تصویربرداری از شبکیه: در برخی مراکز از دوربین‌های مخصوص تصویربرداری از شبکیه (RetCam) استفاده می‌شود. این روش به پزشک کمک می‌کند تصاویر ثبت‌شده را با گذر زمان مقایسه کند و روند پیشرفت یا بهبود بیماری را بسنجد.
بررسی حرکات چشم: حرکات غیرطبیعی چشم می‌تواند نشانه مشکلات عصبی یا شبکیه‌ای باشد. چشم‌پزشک در حین معاینه به واکنش نوزاد نسبت به نور و دنبال کردن اشیا توجه می‌کند.
معاینه سایر ساختارهای چشم: قرنیه، عدسی و عصب بینایی نیز در نوزادان بررسی می‌شوند. این کار برای تشخیص زودهنگام مشکلاتی مثل آب مروارید یا گلوکوم اهمیت دارد.

روش‌های درمان بسته به نوع بیماری و شدت آن متفاوت است. اقدام به موقع می‌تواند بینایی کودک را حفظ کند و از عوارض دائمی جلوگیری نماید.

درمان رتینوپاتی (ROP)

لیزر درمانی: یکی از روش‌های اصلی برای توقف رشد غیرطبیعی عروق شبکیه است. این روش در مراحل اولیه بیماری بیشترین اثربخشی را دارد.
تزریق داروهای ضد فاکتور رشد عروقی (Anti-VEGF): در برخی موارد به جای لیزر یا همراه آن استفاده می‌شود تا جلوی پیشرفت بیماری گرفته شود.
جراحی شبکیه: در مراحل پیشرفته که جداشدگی شبکیه رخ داده باشد جراحی تنها راه حفظ بخشی از بینایی است.

درمان انحراف چشم (استرابیسم)

استفاده از عینک مخصوص در صورت وجود عیوب انکساری
پوشاندن چشم سالم (پچ تراپی) برای تقویت چشم ضعیف‌تر
جراحی در مواردی که روش‌های غیرجراحی نتیجه ندهند

درمان تنبلی چشم (آمبلیوپی)

درمان زودهنگام با پچ تراپی یا لنزهای مخصوص
تحریک بینایی با تمرین‌ها و پیگیری‌های منظم

اصلاح نزدیک‌بینی و سایر اختلالات انکساری

تجویز عینک در سن مناسب
بررسی‌های دوره‌ای برای پیشگیری از تشدید مشکل

حمایت و پیگیری طولانی‌مدت

بسیاری از نوزادان حتی پس از درمان اولیه باید تا سال‌ها تحت نظر چشم‌پزشک باشند. این پیگیری‌ها کمک می‌کند اگر مشکلی دوباره ظاهر شد یا اختلال جدیدی ایجاد شد سریعاً اقدام شود.

والدین نقش بسیار مهمی دارند. نخستین وظیفه آنها پیگیری دقیق معاینات است چون حتی تأخیر کوتاه می‌تواند روند درمان را تحت تأثیر قرار دهد. توجه به علائم هشداردهنده مثل حرکات غیرعادی چشم یا واکنش نداشتن به نور هم اهمیت زیادی دارد و باید سریع با پزشک در میان گذاشته شود. در صورتی که پزشک استفاده از عینک، پچ یا درمان‌های دیگر را تجویز کند اجرای دقیق این توصیه‌ها بر عهده والدین است و همکاری آنها با تیم درمانی می‌تواند موفقیت درمان را تضمین کند.
علاوه بر این فراهم کردن محیطی آرام و مناسب در خانه و توجه به تغذیه سالم به رشد بینایی نوزاد کمک می‌کند. والدین باید بدانند که مراقبت از چشم نوزاد یک فرآیند کوتاه‌مدت نیست و ممکن است تا سال‌ها نیاز به پیگیری وجود داشته باشد. حمایت عاطفی والدین نیز بخش مهمی از این مسیر است زیرا آرامش و همراهی آنها می‌تواند نوزاد را در تحمل مراحل درمان یاری دهد.

نوزادان نارس به دلیل تکامل ناقص شبکیه و سایر ساختارهای چشم بیشتر در معرض مشکلات بینایی قرار دارند. بیماری‌هایی مانند رتینوپاتی، نزدیک‌بینی، تنبلی چشم و انحراف در این گروه شایع‌تر است و در صورت عدم پیگیری می‌تواند به نابینایی یا کاهش شدید بینایی منجر شود. به همین دلیل انجام معاینات تخصصی در هفته‌های ابتدایی تولد و ادامه آن طبق برنامه چشم‌پزشک اهمیت زیادی دارد. روش‌های معاینه تخصصی و درمان‌هایی مانند لیزر، تزریق دارو یا جراحی در صورت نیاز نقش مهمی در حفظ بینایی این نوزادان دارند. والدین نیز با پیگیری منظم، توجه به علائم هشداردهنده و همکاری در درمان می‌توانند تأثیر بزرگی در سلامت بینایی فرزند خود داشته باشند.
از نگاه دکتر گلشن چشم پزشک یزد، باید گفت که این گروه از حساس‌ترین گروه‌های بیماران هستند و کوچک‌ترین بی‌توجهی می‌تواند آینده بینایی آنها را تحت تأثیر قرار دهد. او تأکید می‌کند که غربالگری و معاینه‌های دقیق در هفته‌های نخست زندگی نوزاد حیاتی است زیرا بسیاری از مشکلات چشمی اگر به موقع تشخیص داده شوند قابل درمان هستند. دکتر گلشن نقش والدین را در پیگیری منظم معاینات و رعایت توصیه‌های پزشک کلیدی می‌داند و معتقد است که همکاری خانواده با تیم درمانی می‌تواند تضمین‌کننده سلامت بینایی کودک در سال‌های آینده باشد. به این منظور اگر قصد دریافت مشاوره یا رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 03537250077 اقدام نمایید.


منابع
nei.nih.gov
kidshealth.org